Komorowscy herbu Korczak

Komorowscy – polska rodzina arystokratyczna herbu Korczak, której gniazdem rodowym był Komorów w Księstwie Bełskim^[1].

Historia

Pierwsze wzmianki o rodzie Komorowskich pochodzą z XIV wieku. Jego protoplastą miał być rycerz Dymitr Komorowski z Komorowa. Od czasów panowania Władysława III Warneńczyka Komorowscy obecni byli w życiu politycznym Królestwa Węgier, Królestwa Polskiego, Wielkiego Księstwa Litewskiego, a w wiekach późniejszych Rzeczypospolitej Obojga Narodów. Od 1440 roku władali Spiszem, Liptowem i Orawą. Posiadali też dobra ziemskie w Małopolsce i na Litwie.

W 1467 roku król polski Kazimierz IV Jagiellończyk nadał Piotrowi Komorowskiemu, od 1469 roku hrabiemu Liptowa i Orawy^[2], w dziedziczne władanie państwo żywieckie. Była to nagroda za ukrócenie rozbójniczej działalności rodziny Skrzyńskich oraz zadośćuczynienie za straty materialne, jakich Piotr Komorowski doznał, występując przeciwko Maciejowi Korwinowi i wspierając wyprawę Kazimierza Jagiellończyka na Węgry.

W 1477 roku, w związku ze sprzyjaniem przez Komorowskich Maciejowi Korwinowi, który sprzymierzył się z zakonem krzyżackim przeciwko Polsce, Kazimierz Jagiellończyk nakazał podjęcie przeciwko nim akcji zbrojnej. Wojskami, które wykonały to zadanie, dowodził starosta krakowski i wojewoda sandomierski Jakub z Dębna; zniszczono wówczas zamek w Barwałdzie oraz średniowieczny zamek w Żywcu; wojska królewskie opanowały także zamek w Szaflarach, poprzednio dzierżawiony przez Piotra Komorowskiego. W późniejszym okresie Komorowscy uzyskali przebaczenie królewskie i odzyskali skonfiskowane dobra^[3]. Państwo żywieckie pozostało w rękach rodziny Komorowskich do 1624 roku.

Komorowscy gałęzi litewskiej stanowią rodzinę szlachecką bliżej nieznanego pochodzenia i herbu. Pierwszym ich historycznie pewnym przodkiem był Bartłomiej Komorowski (zm. ok. 1758), podczaszy wiłkomierski, rzekomy bratanek Jakuba, kasztelana santockiego. Prawnie wylegitymowani przed Deputacją szlachecką guberni wileńskiej w 1805 r. z herbem Korczak^[4]. Wspomniany Bartłomiej został błędnie zaliczony przez Bonieckiego i Uruskiego do rodziny Komorowskich herbu Dołęga, jako nieistniejący syn Samuela (zm. 1687), podkomorzego wileńskiego^[5]

Od XVIII wieku linia litewska rodu Komorowskich była w posiadaniu ordynacji rodowej na dobrach ziemskich wokół miejscowości Kurmen w Semigalii, które odziedziczyła po inflanckich baronach von Lüdingshausen. Latyfundium to dziedziczone na zasadzie majoratu należało do przedstawicieli rodu do 1922 roku. Inne majątki należące do członków rodziny Komorowskich linii litewskiej to Kowaliszki, Gikanie, Skrobiszki, Radkuny, Syrutyszki i Podbirże.

Tytuły szlacheckie

Przedstawiciele Komorowskich tytułowali się w XV wieku hrabiami na Liptowie i Orawie. Tytuł ten został im nadany w 1469 roku przez króla węgierskiego, Macieja Korwina^[2]. Wygasł on po odebraniu Komorowskim ich dóbr na Słowacji, był jednak przez niektórych przedstawicieli rodziny używany zwyczajowo dla podkreślenia pozycji rodu.

W 1780 roku Jakub Komorowski, kasztelan santocki, został zatytułowany przez Sejm Rzeczypospolitej „hrabią z Libtowa [!] i Orawy”^[6]. Na podstawie tej wzmianki w konstytucji sejmowej jego synowie i córki otrzymali w 1793 roku od cesarza Franciszka II potwierdzenie tytułów hrabiowskich w Galicji^[7]. W 1803 roku nastąpiło potwierdzenie tytułów hrabiowskich dla dalszych Komorowskich w Galicji, bliskich krewnych Jakuba^[8]. Ci sami otrzymali również potwierdzenie tytułów hrabiowskich od Deputacji Senatu Królestwa Polskiego w 1820 roku, a jeden z nich od Rady Państwa w Rosji w 1844 roku^[9]. W 1892 roku 14 przedstawicieli Komorowskich gałęzi litewskiej otrzymało od ministerstwa spraw wewnętrznych w Austro-Węgrzech potwierdzenie tytułów hrabiowskich (na podstawie rzekomego pochodzenia od jednego z synów Jakuba, kasztelana santockiego)^[10].

Przedstawiciele rodu

Piotr Komorowski – hrabia liptowski, orawski, turczański i zwoleński
Mikołaj Komorowski – starosta spiski
Mikołaj Komorowski – starosta barwałdzki, rabsztyński, oświęcimski i nowotarski, hrabia liptowski i orawski
Jan Komorowski – kasztelan oświęcimiski i połaniecki
Jan Komorowski – podkomorzy bełski, burgrabia krakowski, poseł na Sejmy I RP
Piotr Komorowski – starosta oświęcimski, poseł na Sejm I RP
Krzysztof Komorowski – kasztelan sądecki i oświęcimski

Krzysztof Komorowski – starosta oświęcimski i barwałdzki
Adam Ignacy Komorowski – prymas Polski
Anna Komorowska – hrabina d’Udekem d’Acoz
Ignacy Komorowski – kasztelan chełmski
Jakub Komorowski – starosta nowosielski, kasztelan santocki
Józef Joachim Komorowski – członek konfederacji targowickiej
Helena Komorowska – druga żona Bohdana Chmielnickiego
Maja Komorowska – aktorka
Tadeusz Bór-Komorowski – dowódca Armii Krajowej
Zygmunt Komorowski – profesor Uniwersytetu Warszawskiego
Gertruda Komorowska – żona Stanisława Szczęsnego Potockiego
Tadeusz Komorowski – generał dywizji

Siedziby rodu

Stary Zamek w Żywcu
Zamek w Suchej Beskidzkiej
Pałac w Siedliskach
Pałac w Nakle
Zespół dworsko-parkowy „Zabrzeźnia” w Głownie
Ruiny pałacu w Głębowicach
Zamek na wzgórzu Grojec w Żywcu (nie istnieje)
Zamek w Świrzu

Inne siedziby Komorowskich:

Zamek w Barwałdzie (nie istnieje)
Zamek w Szaflarach (nie istnieje)
dwór w Kowaliszkach (nie istnieje)
dwór we wsi Poniemunek
dwór we wsi Kurmen

Zobacz też

Komorowski Hrabia (Korczak odmienny)

Przypisy

↑ Andrzej Hennel: Drzewo genealogiczne Bronisława Komorowskiego. Kandydat herbu Korczak. Polityka, 15 czerwca 2010. [dostęp 2010-06-16]. (pol.).
↑ ^a ^b Hrabiowie. wawrzak.org. [zarchiwizowane z tego adresu (2012-01-26)]. [dostęp 12 kwietnia 2010].
↑ Jana Długosza kanonika krakowskiego Dziejów polskich ksiąg dwanaście, przeł. K. Mecherzyński, t. V, ks. 12, Kraków 1870, s. 622–623 [1] oraz J. Marszałek, Katalog grodzisk i zamczysk w Karpatach, Wydawnictwo Stanisław Kryciński, Warszawa 1993, s. 39, 212, 264–266.
↑ Edward Borowski, Genealogie niektórych utytułowanych rodzin polskich, seria V, t. VII-VIII, s. 526, 527, 533.
↑ Boniecki, Herbarz polski, t. X, s. 387; Uruski, Rodzina, t. VII, s. 138. Artykuły Marka Minakowskiego odnośnie przynależności Komorowskich litewskich do herbu Dołęga ([2] [3]) uległy dezaktualizacji, o czym wspomina ich autor, w świetle opracowania Adama Pszczółkowskiego, O herbarzy pułapce i hrabiowskich fortelach albo migawki z genealogii Komorowskich – w: „Verbum Nobile”, nr 18: 2013, s. 44–59. Na stronie internetowej Sejmu Wielkiego nadal figuruje sztucznie przypisany Bronisławowi Komorowskiemu i jego przodkom herb Dołęga [4].
↑ „Volumina Legum”, t. VIII, s. 230–231; rzekomy tytuł królewski z 1780 roku podawany przez Bonieckiego nigdy nie znajduje potwierdzenia w źródłach i nie powoływano się na niego w 1793 roku”.
↑ Karl Friedrich von Frank, Standeserhebungen und Gnadenakte für das Deutsche Reich und die Österreichischen Erblande..., Bd. 3. Schloss Senftenegg 1972, s. 61.
↑ Ibidem, op.cit., s. 61.
↑ Lista imienna osób, którym w roku 1824 dozwolono używać tytułów honorowych, poz. 25 – w: Józef Ostroróg-Sadowski, Tytuły dziedziczne w oświetleniu obowiązującego prawodawstwa. Warszawa 1899, s. 112; Списки титулованным родам и лицам Российской империи, C.-Петербург 1892, s. 143.
↑ Peter Frank zu Döfering, Adelslexikon des Österreichischen Kaisertums 1804-1918. Verzeichnis der Gnadenakte, Standeserhebungen, Adelsanerkennungen und -bestätigungen im Österreichischen Staatsarchiv in Wien, Wien 1989, s. 370.

[1] Andrzej Hennel: Drzewo genealogiczne Bronisława Komorowskiego. Kandydat herbu Korczak. Polityka, 15 czerwca 2010. [dostęp 2010-06-16]. (pol.).

[hrabiowie-2] Hrabiowie. wawrzak.org. [zarchiwizowane z tego adresu (2012-01-26)]. [dostęp 12 kwietnia 2010].

[3] Jana Długosza kanonika krakowskiego Dziejów polskich ksiąg dwanaście, przeł. K. Mecherzyński, t. V, ks. 12, Kraków 1870, s. 622–623 [1] oraz J. Marszałek, Katalog grodzisk i zamczysk w Karpatach, Wydawnictwo Stanisław Kryciński, Warszawa 1993, s. 39, 212, 264–266.

[4] Edward Borowski, Genealogie niektórych utytułowanych rodzin polskich, seria V, t. VII-VIII, s. 526, 527, 533.

[5] Boniecki, Herbarz polski, t. X, s. 387; Uruski, Rodzina, t. VII, s. 138. Artykuły Marka Minakowskiego odnośnie przynależności Komorowskich litewskich do herbu Dołęga ([2] [3]) uległy dezaktualizacji, o czym wspomina ich autor, w świetle opracowania Adama Pszczółkowskiego, O herbarzy pułapce i hrabiowskich fortelach albo migawki z genealogii Komorowskich – w: „Verbum Nobile”, nr 18: 2013, s. 44–59. Na stronie internetowej Sejmu Wielkiego nadal figuruje sztucznie przypisany Bronisławowi Komorowskiemu i jego przodkom herb Dołęga [4].

[6] „Volumina Legum”, t. VIII, s. 230–231; rzekomy tytuł królewski z 1780 roku podawany przez Bonieckiego nigdy nie znajduje potwierdzenia w źródłach i nie powoływano się na niego w 1793 roku”.

[7] Karl Friedrich von Frank, Standeserhebungen und Gnadenakte für das Deutsche Reich und die Österreichischen Erblande..., Bd. 3. Schloss Senftenegg 1972, s. 61.

[8] Ibidem, op.cit., s. 61.

[9] Lista imienna osób, którym w roku 1824 dozwolono używać tytułów honorowych, poz. 25 – w: Józef Ostroróg-Sadowski, Tytuły dziedziczne w oświetleniu obowiązującego prawodawstwa. Warszawa 1899, s. 112; Списки титулованным родам и лицам Российской империи, C.-Петербург 1892, s. 143.

[10] Peter Frank zu Döfering, Adelslexikon des Österreichischen Kaisertums 1804-1918. Verzeichnis der Gnadenakte, Standeserhebungen, Adelsanerkennungen und -bestätigungen im Österreichischen Staatsarchiv in Wien, Wien 1989, s. 370.

[1]

[2]

[3]

[4]

[5]

[6]

[7]

[8]

[9]

[10]